Binnen in de Petruskerk is er aan klokken geen tekort. De meest opvallende en het verst dragend qua geluid zijn natuurlijk de grote luidklokken. Deze hangen in de toren op zo’n 30 meter hoogte.
Namen
De drie oorspronkelijke luidklokken, Petrus, Helena en Maria werden gegoten door Petit en Fritsen in Aarle-Rixtel en op 26 oktober 1916 door Mgr. A. Diepen gewijd.
Bij de ingebruikname worden klokken gewijd. Ze krijgen dan niet alleen een naam, maar ook een heuse peetoom en peettante.
De huidige klokken in de kerktoren heten:
Petrus
Met zijn 2250 kg de zwaarste klok binnen de Petruskerk. Sinds 1916 is de klok in de Petruskerk aanwezig (m.u.v. een korte periode tijdens de Tweede Wereldoorlog).
In de bovenring van de klok staat de tekst:
In honorem St Petri patroni ecclesiae de Woensel
Vertaling: Ter ere van St. Petrus, kerkpatroon van Woensel
Maria
Deze klok weegt 1500 kg. Ook deze klok is in 1916 gegoten en in de Petruskerk gehangen. Deze werd tijdens de wereldoorlog echter te veel beschadigd zodat zij omgesmolten en hergoten moest worden.
Op de klok staat de volgende tekst:
Sancta MARIA
Maria’s stemme wil ik zijn
En nodig allen groot en klein
Tot lofzang en GOD’s vertrouwen
Op HEM alleen toch moet men bouwen
A.D. 1950
Gerardus
Deze klok is met zijn relatief lichte gewicht van 850 kg, de jongste telg in het klokkenhuis. Deze is gegoten en in de Petruskerk gehangen in 1950. Deze klok is later toegevoegd omdat de oorspronkelijke klok, de Helena tijdens de Tweede Wereldoorlog geconfisceerd is door de Duitse strijdmacht.
Op de klok staat de volgende tekst:
Deum Laudo,
Vivos Voco,
Mortuos Plango,
Vocor Gerardus
A.D. 1950
Vertaling:
God loof ik,
De levenden roep ik,
De doden beween ik,
Ik word Gerardus genoemd
In totaal hangt er voor zo’n 4600 kg aan brons boven in de toren.
Tweede wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 25 februari 1943, werden de klokken door de Duitsers weggevoerd. Deze moesten namelijk worden omgesmolten tot wapens. Eigenlijk was dit een goed teken: de grondstoffen begonnen op te geraken.
Bovendien leert een oud spreekwoord:
“Wie met klokken schiet, wint den oorlog niet”.
De grootste klok, Petrus, werd eind 1944 in Tilburg intact teruggevonden en werd door Engelse geniesoldaten terug in de toren gehangen.
De Mariaklok werd in 1946 in Duitsland terug gevonden, maar was zozeer beschadigd dat ze moest worden omgesmolten. Deze werd in 1950 hergoten en weer aan het trio toegevoegd, tezamen met de nieuwe klok Gerardus.
De oorspronkelijke derde klok, Helena, is nooit terug gevonden.
Angelusklokje
Bij de laatste grote restauratie van de kerk in de jaren 1986-1988, werd het Angelusklokje (300 kg, gegoten in 1892) vanuit de grote toren teruggebracht naar de oorspronkelijke plaats in het Angelustorentje. Lange tijd hing de angelusklok als vierde klok in het carillon, echter zij was van een verkeerde toonsoort om de melodie van het carillon te ondersteunen.
Waarom en wanneer het Angelusklokje in de grote toren terecht kwam is niet bekend. Wellicht had ook dit te maken met de gebeurtenissen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Overigens wordt de angelusklok in de Petruskerk NIET gebruikt om het Angelus te luiden. Dit is het gebed driemaal-daags waarop (voorheen) de gelovigen stopten met hun werkzaamheden om te bidden. Omdat de angelusklok in de Petruskerk niet computer gestuurd is, zou dit betekenen dat iemand drie keer per dag de klok handmatig zou moeten luiden. Helaas zijn die manschappen niet meer voorhanden in de parochie. In plaats daarvan neemt de kleinste luidklok, de Gerardus, deze taak nu op zich.
Geluid
Hieronder zijn twee opnames te zien van het luiden van de klokken op Koningsdag 2020 om 9.45 uur ten tijde van de coronacrisis.
Carillon
Het carillon bestaat uit 4 klokken. Bij de laatste restauratie (van 1986 tot 1988) bleek de grote klok van het carillon sinds lang spoorloos verdwenen te zijn en tijdelijk vervangen te zijn door het angelusklokje. Deze was echter “te vals” binnen het melodietje van de Westminster in Londen, dat door het carillon ieder kwartier wordt gespeeld.
Twee gulle gevers schonken destijds de ontbrekende klok, zodat sinds de restauratie het carillon weer compleet en op toon is. De angelusklok, kreeg daarop de oorspronkelijke plaats terug in het angelustorentje.
Overige klokken(-weetjes)
Het aandacht vragen van de gelovigen voor, tijdens en na de kerkdiensten speelt een belangrijke rol binnen het protocol in de kerk.
- Zo luiden de drie grote luidklokken voor aanvang van de viering.
- Bij een uitvaart zal alleen de grote Petrusklok luiden (ook wel de doodsklok genoemd).
- Het angelusklokje zal luiden bij bijzondere vieringen tijdens de consecratie.
- Vanuit de toren zal steeds de kleinste klok (Gerardus) het angelus luiden om 9.00 uur, 12.00 uur en 18.00 uur.
- Bij het binnentreden van de priesters bij een viering wordt de klok bij de sacristie geluid.
- En tijdens diensten worden bij de consecratie de consecratieklokjes geluid door een misdienaar.
- En vanaf Witte Donderdag tot de paasviering wordt alle klokken het zwijgen opgelegd.
Getuige?
Heeft u nog interessante foto’s in uw bezit of kent u een leuke anekdote met betrekking tot de klokken van de Petruskerk en zou u dit graag met ons delen, neem dan a.u.b. contact met ons op via info@vriendensintpetrus.nl of via 040-2697561.
Getuigeverslag
Aan de hand van aantekingen in zijn dagboekgegevens van de heer J. van Kessel hebben we een nader verloop van de historie van de klokken kunnen reconstrueren. Wij danken de heer van Kessel voor zijn bijdrage.
Toen in het begin van 1943 de Duitsers opdracht gaven om in dorpen en steden de klokken uit de kerken te verwijderen werden ook alle luidklokken uit de toren van de St. Petruskerk gehaald. Ook de angelusklok uit het torentje werd verwijderd.
In afwachting van het transport naar Duitsland stond de klokken bijna anderhalve week op het kerkplein. Dat gaf parochianen de kans om de 4 klokken van het carillon tijdig te verbergen en aan het transport te onttrekken.
Op 25 februari 1943 gaven de Duitsers opdracht de klokken op transport te zetten.
Na de oorlog zijn, na veel zoek en speurwerk, enkele klokken teruggevonden.
- Eerst de grootste klok (Petrus);
- en later de tweede klok (Maria). Deze was echter zodanig beschadigd, dat die niet meer kon worden gebruikt.
- De derde luidklok (Helena) is helaas nooit teruggevonden.
- De angelusklok heeft men wel nog teruggevonden.
- De grootste klok van het carillon heeft men in die woelige dagen niet meer kunnen achterhalen.
Om de grote klok in het carillon te vervangen, heeft men lange tijd de angelusklok gebruikt. Daardoor bleef het angelustorentje jarenlang leeg zonder klok. Dit veranderde tijdens de grote restauratie van de toren/kerk in 1986-1988.
In de eindfase van de restauratie, (kosten 1.638.533 gulden) is besloten de angelusklok terug te plaatsen in het angelustorentje.
Hierdoor was het carillon niet meer compleet en werd tijdelijk niet meer gebruikt. Het Comité en het kerkbestuur waren van mening, dat de restauratie niet volledig was uitgevoerd. Daarom werd uit de St. Petruskerk te Boxtel een klok overgenomen, die als 4e slag van de “Westminster” melodie ging functioneren. Helaas bleek de klok niet de juiste toonhoogte te hebben, waardoor, tot ergernis van de buurt, de klok een valse 4e slag gaf.
Omdat de klachten en onvrede in de buurt voortduurden en de geldmiddelen voor de aanschaf van een klok ontbraken hebben twee parochianen een nieuwe klok met de juiste toonhoogte laten gieten bij Petit en Fritsen in Aarle-Rixtel. De klok werd door pastoor Frans van der Weijst in de inscriptie op de klok genoemd naar de voornamen “Johannes et Johannes”, populair wordt de klok genoemd “de Jantjes”. Na plaatsing van de klok in het carillon in de toren werkten het luidwerk en het carillon tot ieders tevredenheid.
De “valse klok” werd afgevoerd.